آهن و چدن در طب سنتی

 

ظروف آهنی در طب سنتی مورد تایید هستند:

 

«بباید دانست که بهترین ظروف از براى طبخ غذا، طلایى و نقره ‏اى و مسى تازه قلعى جید و یا حدیدى تازه جید نموده‏ است که پاک شسته و نظیف باشد.» [1]

 

«و کذا مطبوخ‏ فى‏ قدر الحدید مقوّى‏ مثانه‏ و اعضاى‏ تناسل‏ است‏ و موجب‏ نعوظ»[2]

 

اما نکته مهم در مورد ظروف آهنی و سرویس قابلمه ، سرعت زنگ زدگی آنهاست ولذا توصیه اطبای قدیم آن است که یا مکررا زنگ زدایی شوند یا با قلع، اندود شوند:

 

 

«باید دانست که هر ظرفى که جیّد الجوهر است طبخ طعام در آن مستحسن است و آن اناى ذهبى است و فضّى و بعد آن اناى حدیدى، خاصه که در غسل وى مبالغه همى کنند و زنگ بستن ندهند و آن را به قلعى اندودن مانع از زنگ بستن است.»[3]

 

امروزه برای رفع مشکل زنگ زدگی این ظروف، معمول این است که از یکی از آلیاژهای آن یعنی چدن استفاده شود.

چدن، آلیاژی مرکب از آهن، کربن و سیلیسیم است که ضد سایش، مقاوم به خوردگی و مقاوم در برابر حرارت است.

چدن، رسانای حرارتی ضعیفی به شمار می رود اما حرارت را در خود نگه داشته؛ آنرا به طور یکنواخت پخش می کند. رنگ این ظروف از بین نمی‌‌رود؛ زنگ نمی‌‌زنند و طعم و عطر غذا را حفظ می‌ کنند.

 

کارشناسان اعتقاد دارند که ظروف چدن واقعی هیچگونه یونی وارد غذا نمی‌کنند. اگر این گونه باشد، آثار طبّی مترتّب بر استفاده از ظروف آهنی که در بالا به آنها اشاره کردیم، شامل ظروف چدنی نمی شود

 ولی به همین دلیل که دارای کنش و واکنش منفی با غذا نیستند، ظروف مطلوبی محسوب می شوند.

 

 

ولی اگر استفاده از ظروف چدنی، موجب افزایش میزان یون های آهن در غذای مصرفی شود و با عنایت به این که کمبود آهن، مساله ای بسیار شایع در دنیای امروزی است، استفاده از این ظروف می تواند مفیدتر هم باشد؛ اما باید توجّه داشت که:

 

1- ظروف چدنی اصل، کمیاب و گران هستند.

 

2- این ظروف سنگینند و استفاده از آنها آسان نیست.

 

3- بسیاری از ظروفی که به نام ظروف چدنی عرضه می شوند، در حقیقت آلومینیوم فشرده هستند که با فرآیند ریخته گری تهیه می گردند.

 این فرآیند موجب افزایش مقاومت و نیز افزایش جرم حجمی و در نتیجه سنگین شدن این ظروف می گردد.

این ظروف به صورت بدون پوشش و یا لعاب در بازار مصرف به ندرت یافت می شوند و اغلب دارای پوشش تفلون می باشند.

 

4- یک راه برای تشخیص چدنی بودن ظرف و سرویس قابلمه  این است که رنگ این ظروفی به سمت مشکی است؛ آهن ربا به آنها می چسبد و اگر با نیروی زیاد یا از ارتفاع بلند به زمین بیفتند،  می شکنند(نه این که قر یا له شوند.)

 

5- در ظروف چدنی جدید، نوعی اندود سرامیک به کار می­رود که براساس اطلاعات فعلی ما، این گونه ظروف نچسب ضمن داشتن امتیازات ظروف چدنی، مضرات ظروف تفلونی را نیز ندارند. گرانی قیمت این ظروف از جنبه­ های منفی کاربرد آنهاست.

 

6- قبل از استفاده از این ظروف باید چند دقیقه‌ای آنها را روی حرارت بگذارید تا گرم شوند. برای آن که از گرم شدن کافی ظرف مطمئن شوید، می‌توانید قطره‌ای آب داخل آن بریزید و اگر به سرعت تبخیر شد، یعنی ظرف گرم شده است.

 

 7- برای شست‌وشوی چدن از ابر استفاده کنید چراکه سیم ظرفشویی باعث خراشیدگی و آسیب آن می‌شود.

 

8- بعد از اتمام پخت، ماده غذایی را از درون ظروف چدنی خارج کنید تا اکسید نشود. در ضمن در ظروف چدنی فاقد روکش، نباید مواد اسیدی مثل آبلیمو یا سس گوجه‌فرنگی ریخت.