تشریفات چیست؟

 

تشریفات به طور بسیار خلاصه؛ مجموعه ای از آداب شامل حسن سلوک (رفتارهای پسندیده اختیاری مانند تقدم در سلام، رعایت احترام دیگران، خوش خلقی و خوش بیانی)، نزاکت (رفتارهای اجباری مانند انضباظ نظامی، احترام به قوانین و آیین نامه ها)، و رعایت ترتیبات، قوانین و خدمات مجالس ، مقررات و کنوانسیونهای داخلی و بین‌المللی است؛

از ساده ترین آنها یعنی رعایت ترتیبات خاص ترخیص کالا در گمرکات که به تشریفات گمرکی معروف است تا نحوه رفتار با نمایندگان سیاسی و کنسولی سایر کشورها، و سبک متعارف کار در سازمانهای بین‌المللی مانند طریقه ثبت نام، نظردادن در جلسات و نحوه ابراز مخالفت و یا همکاری با نمایندگان سایر کشورها در خصوص قطعنامه هاست.

 

به علاوه، انجام کارها به خصوص در زمینه روابط بین الملل است دارای حدود و ثغور مشخص است. در داخل کشور، بسیاری از ما در روابط با دوستان و آشنایان آداب رفتار (اصول تشریفاتی) را به طور کامل رعایت نمی کنیم و یا ضرورتی برای انجام آنها احساس نمی‌نماییم و اشخاص ذیربط هم- برخی به دلیل صمیمت و سابقه دوستی و بعضی به دلیل عدم اطلاع از اصول آن- نه ناراحت می شوند و نه در فکر عمل متقابل هستند. اما در دایره روابط بین المللی، رعایت تشریفات، به منزله حفظ شئون و معرفی ویژگیهای متمایز یک ملت و حفظ شئون نمایندگان دولت ها و رعایت مبانی استاندارد و متعارف بین‌المللی است که از سویی تفریط در آنها، سبب رنجش و توسل به عمل متقابل می گردد و تداوم در رفتار غیرتشریفاتی ممکن است به کدورت شدید فیمابین دو کشور و قطع ارتباطات بین آندو انجامد.

 

از سوی دیگر، افراط در بعضی از کارها مانند سبک گرفتن مقام و منزلت خویش، موجب کسر شأن و کاهش حرمت عامل که نماینده یک ملت و نظام است، می گردد.

 

اما تشریفاتی که امروزه در ایران از آن سخن می رود، با اسراف، تبذیر، تجملات و اشرافی‌گری در تضاد است که بر اساس آیات کریمه قرآن، « خداوند، مسرفین را دوست نمی دارد» و «مبذرین؛ برادران شیاطین هستند.» این تشریفات که مبتنی بر آیات قرآن کریم، سیره و فرمایشات رسول مکرم اسلام(ص) و ائمه اطهار(ع) می باشد، حفظ شئون ایرانی مسلمان را در سرلوحه اصول خود قرارداده است، نه بر تجملات و ملک و ثروت و یا انواع غذاهایی که در مهمانی ها روی میز قرار می‌گیرد. ضمنا تشریفات ناب را با قناعت تضاد و خصومت نیست که رعایت قناعت در تشریفات اسلامی یک اصل است.

 

جالب آنکه کلمه تشریفات خود از ریشه شرف و مصدر تشریف می آید، شرف در زبان عرب، به معنی مجد و بزرگی است و بنا بر فرمایش حضرت امام حسن مجتبی (ع): «شرف؛ یعنی احترام به قوم و قبیله و دیگران.»

در سایر کشورهای نیز علاوه بر صدها کتاب با عناوین حسن سلوک، رفتار پسندیده، و آدابی چون خوردن و نوشیدن و سفر و سخن گفتن و سخنرانی کردن و قس علی هذا، هزاران هزار پایگاه اینترنتی نیز با عنوان های گوناگون به شرح و بسط موضوعات مرتبط با تشریفات می پردازند و چیزی که در آنها کمتر به چشم می خورد، بحث درباره اسراف و تجملات است. زیرا در خارج از ایران نیز عموما و غالباً مبانی تشریفات، ساده تر شده است. اما در هیچکدام از آنها مطالبی در تحقیر و تکذیب اصالت انسان و رد و انکار زندگی و زیبایی نیست. البته آنها برای هر کاری آدابی نوشته و می گویند که برخی از آنها به دلیل تضاد با اعتقادات دینی و یا ارزشهای انقلابی ما، اساساً در تشریفات ما مطرح نیست.

 

جالب آنکه تشریفات  و خدمات مجالس راستین به عنوان عصاره آداب و حسن سلوک، در عصر الکترونیک، بیشتر مورد تأکید قرار گرفته است.

کما اینکه کارشناسان یک مؤسسه آموزش تشریفات، با ذکر این مقدمه که هزاره سوم، دوران رقابت است، و در دنیای رقابتی امروز، داشتن علم محدود به حوزه تخصص هر رشته، دیگر کافی نیست، عقیده دارند که حسن سلوک و نمایش رفتار حسنه، برای کسب توفیق در کار و تجارت و تحصیل و احراز شغل و امور مختلفه زندگی ضرورت دارد.

 

بدون داشتن این مهارتها، حفظ مشتریان، رابطه درست و معنی دار با همکاران و مخاطبان و حتی رابطه صمیمانه با اعضای خانواده به مخاطره می افتد.